Patent Julius Bunge
LandgoedKareol - Aerdenhout
Periode 1911 - 1934
Toen in 1911 uiteindelijk alles naar tevredenheid van mevrouw Bunge klaar was kreeg Kareol al snel internationale bekendheid voor de uitbundige feesten waar artiesten, musici en hooggeplaatste gasten uitgenodigd waren. In de zomer werden tennistoernooien georganiseerd en wanneer er in de winter ijs was werd er geschaatst op de grote vijver waar heer Bunge met zijn grammofoon wat gepaste muziek speelde.
Mevrouw Bunge vond het heerlijk om het middelpunt te zijn van het sociale- en culturele leven op Kareol. Behalve de concerten, bijeenkomsten van onder andere de Wagner Vereeniging werd het Kareol ook gebruikt als filmdecor voor onder andere Liefdesstrijd (1915) en de Kroon der Schande (1918).
Liefdesstrijd 1915
Kroon der Schande 1918
Meneer Bunge was wat introverter dan zijn vrouw maar vond het allemaal wel goed, zeker als de bijeenkomsten iets met Wagner te doen hadden. Na uitvoeringen in het concertgebouw in Amsterdam bijvoorbeeld werden alle musici uitgenodigd in het Café Americain voor een drankje en daarna ging hij met een aantal vrienden door naar Kareol voor een souper om 3 uur ‘s morgens en om de uitvoering nog eens tot in de details door te nemen.
Cafe Americain begin 20e eeuw
Scene uit Tristan en Isolde
Henri Viotta, Edith Walker, Julius C. Bunge, Carl Weigel, August Sträter voor de opvoering van Salome in 1913.
De bezwaren die de buurtbewoners tijdens en voor de tijdens de bouw bij de gemeente Bloemendaal hadden ingediend hadden toch wel wat kwaad bloed gezet bij de Bunges met het gevolg dat de omwonenden niet werden uitgenodigd voor de feesten en partijen op het landgoed. Ook dat viel bij de omwonenden natuurlijk weer niet goed en al snel werden er geroddeld over de bacchanalen, orgies en andere onfatsoenlijke zaken die zich in het Kareol zouden afspelen.
Ondertussen was in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitgebroken. In het tijdschrift "de Prins" uit 1913 werd vermeldt dat er in de toren een "installatie van draadlozen telegraphie" zich zou bevinden. In Aerdenhout en omgevingen gingen al gauw de geruchten de ronde dat Kareol een Duitse basis zou zijn, hoe kon het ook anders; het huis was in het “geheim” gebouwd, niemand was er ooit binnen geweest maar ook het feit dat de hele bouw werd gerealiseerd door buitenlanders (behalve Foeke Kuipers dan) was verdacht.
Ook Bunge’s fascinatie met Wagner, voornamelijk Duits personeel en een Duitse vrouw was dubieus. Het verhaal ging dat de toren gebruikt zou worden als zendmast voor de berichten van Duitse spionnen en dat op diverse plaatsen in het park en op de tennisbaan door de Duitsers betonnen constructies waren aangebracht om gigantisch kanonnen, de “Dikke Berthas”, op te stellen om de stelling van Amsterdam tot puin te schieten.
Diverse artikelen uit de kranten waarin Bunge wordt beschuldigd van spionage
In het begin gaf de heer Bunge weinig aandacht aan dit alles, maar toen deze praatjes ook het weekblad Panorama ter ore kwam die er een sensationeel artikel, “Een zonderlinge Villaconstructie”, over publiceerden was het genoeg, Bunges goede naam was in opspraak gekomen. Dit artikel zal ongetwijfeld nog wel ergens in de archieven van de Panorama te vinden zijn.
Julius contacteerde de opperste commandant van Kennemerland, Generaal Majoor Ophorst en vroeg om een inspectie. Deze bezichtiging werd in het bijzijn van vier journalisten, de regionale politie en Foeke Kuipers als bouwmeester uitgevoerd. Reeds op dezelfde dag ontving de heer Bunge een brief van de commandant dat, alhoewel de constructie en tennisbanen van beton waren, het niet geschikt zou zijn voor opstelling van kanonnen. Ook de watertoren was grondig geïnspecteerd maar ook daar werd niets verdachts gevonden.
Uitzicht van de toren richting strand. De foto is genomen net voor de sloop.
Al hoewel deze geruchten ontzenuwd waren had de ophef Bunge wel degelijk geërgerd en hij spande een rechtszaak tegen Panorama in Den Haag aan. Ik ben er niet achter gekomen hoe dit uiteindelijk afgelopen is.
De familie Bunge waren tot hun groot verdriet kinderloos. Mevrouw Bunge’s nichtje (waarvan ik de naam nog niet heb kunnen achterhalen) kwam regelmatig op bezoek in Kareol en begon later ook haar vriendin Hilde Rusag mee te nemen. Het nichtje en Hilde kregen tijdens een van deze bezoekjes ruzie waarbij de Bunges de kant van Hilde kozen. Dit werd natuurlijk niet op prijs gesteld door het nichtje die daarna niet meer op Kareol logeren. De Bunges waren zeer gesteld geraakt op Hilde die voor steeds langere periodes op Kareol verbleef en al spoedig haar eigen slaapkamer kreeg.
Hilde Rusag
In 1918 na de capitulatie en het einde van de Eerst Wereldoorlog was Duitsland in chaos. Opstanden, stakingen en niet voldoende voedsel teisterden het land. Mevrouw Bunge vond dat ze iets moest doen voor haar landgenoten en adopteerde een dependance van het “Haarlems Kindertehuis” in Zandvoort.
In het chalet-achtige gebouw werden groepen zieke Duitse kinderen in de zomers van 1918-1919 ontvangen en verzorgd door Engelse Quaker meisjes. Voor degenen die Zandvoort kennen; het kindertehuis is later afgebroken en de watertoren is daarvoor in de plaats gekomen. Mevrouw Bunge had niet veel op met de bestuurlijke functies in het kindertehuis en wilde zelf actief zijn in de verpleging.
Haarlems kindertehuis in Zandvoort
Ondertussen was er in Europa de Spaanse griep uitgebroken die vele miljoenen mensen het leven kosten. Zo ook aan mevrouw Bunge die op 7 maart 1919 overleed aan deze ziekte die ze hoogstwaarschijnlijk tijdens haar vrijwilligerswerk in Zandvoort had opgelopen.
Lotte was altijd streng en zuinig geweest, een echte tüchtig Hausfrau. Zo stond ze regelmatig ‘s morgens op 5 uur op om te controleren of het tuinpersoneel op tijd op het werk verscheen. Wanneer Lotte een rode jas droeg wisten de tuinlieden al dat ze in een slecht humeur was en gaven dit door aan de rest van het personeel zodat die zich daarop konden voorbereiden.
Lotte (ook wel Lotje genoemd door het personeel) werd dus over het algemeen niet erg op prijs gesteld door het personeel. Volgens mevrouw van Oosten die in 1910 een aanstelling kreeg in Kareol was Lotte een “kreng” die na elk klein vergrijp, het iets te laat thuiskomen bijvoorbeeld, het Nederlandse personeel ontsloeg en verving door Duitsers. Ook werd er indien er iets gebroken werd de waarde bepaald en dat afgetrokken van de salarissen.
Met het heengaan van mevrouw Bunge was ook de vrouw des huizes verdwenen. Het sociale leven en de feesten waren in een klap afgelopen en de, nu nog meer, introverte heer Bunge bleef alleen met Hilde achter op Kareol.
Een groot deel van het huis werd niet meer gebruikt en in plaats van de grote woonkamer werd de bibliotheek als plaats van samenkomst gebruikt. Bunge werd nog maar weinig gezien en werd al snel de “stille heer van Kareol genoemd. Er was, behalve Hilde en Wagner, niet veel meer dat Bunge nog interesseerde zo ook het familiebedrijf niet. In 1922 verkocht hij zijn aandelen en trad af als directeur dat sindsdien een N.V. werd. Een speciale afdeling met zeven werknemers op het kantoor in Amsterdam, beheerde het gigantische familiekapitaal van de Bunges familie.
Alleen de WagnerVereeniging, het Concertgebouworkest en de diens dirigent Willem Mengelberg werden regelmatig uitgenodigd om hun repetities op Kareol te doen. Sporadisch werd Kareol nog wel gebruikt voor filmopnames zoals voor een “Lach en een Traan” (1921), en het Nederlands drama “de Helleveeg” uit 1920 met de o.a. Mien Duymaer van Twist als een van de medespelers. Er is helaas geen kopie van deze laatste film bewaard gebleven.
Henri Viotta medeoprichter van de Wagnervereniging en vriend van Julius die 1919 afscheid nam als dirigent van veel van Wagners operas
_800x450.jpg)
Bunge en, naar ik verwacht, Hilde bij een van Wagners uitvoeringen in het concertgebouw.
Hilde en Bunge hadden een hele goede relatie en zij deed er alles aan om het leven van Julius na de dood van zijn vrouw zo gelukkig mogelijk te maken. Ze probeerde zo goed of kwaad als ging de taak van mevrouw Bunge over te nemen maar ze verschilden eigenlijk in alle opzichten van elkaar. Hilde was een eenvoudig, zacht en schuchter meisje die Lotte's rol als Frau des Hauses niet aankon.
Ze was onzeker naar het personeel toe. Zo kwam ze bijvoorbeeld maar een keer per dag op een vaste tijd in de keuken om het menu te bespreken. Mochten er gedurende de dag veranderingen optreden moest één van de personeelsleden dat doorgeven aan de keuken. Het liefst zou ze alles zelf doen in het huis. Het schoonhouden werd voor haar een soort cultus om de man te behagen die intellectueel, muzikaal en qua achtergrond zo totaal anders was.
Omdat men Bunge nooit meer zagen deden er weer al gauw weer nieuwe geruchten de ronde onder de Aerdenhoutse achterklap. Zo zou Bunge elke dag naar Amsterdam rijden om één sigaar te kopen, uren bezig zou zijn met het treintje in de tuin en experimenteerde met een tweepersoons mini onderzeeër in de grote vijver van Kareol. Ook zouden er spiegels in de toren geplaatst zijn zodat Bunge vanuit zijn woonkamer uitzicht op zee had.
Er gebeurde toch nog wel wat op het Kareol. De tuin was open voor een beperkt aantal opvoeringen en als decor voor fotos. Boegschoten bleef actief in de kassen.
Zoals gezegd hadden de Bunges geen kinderen en geen directe familie op twee halfzussen van Julius na met wie ze eigenlijk geen tot weinig contact hadden. Na de dood van zijn vrouw besefte Bunge dat het leven niet oneindig was en er toch wel het een en ander geregeld moest worden voor wat betreft zijn nalatenschap. De keuze van een erfgenaam was niet lastig, het moest natuurlijk Hilde worden maar er waren wel wat problemen.
De enige manier om op een legale manier zijn vermogen veilig te stellen was adoptie of trouwen. Er werd druk gespeculeerd dat het tot trouwen zou komen maar de heer Bunge vond het leeftijdsverschil te groot en moest er voor de andere mogelijkheid gekozen worden. Er was wel een probleem omdat de Nederlandse wetgeving indertijd niet toestond buitenlandse kinderen te adopteren. Volgens de Zwitserse wetgeving kon dat wel mits Hilde en meneer Bunge daar een jaar permanent zouden verblijven en beiden Zwitsers staatsburger werden.
Met het geld dat Julius voor zijn aandelen in Bunge & Co. kreeg, en voor fiscale redenen, had hij al in 1922 een chalet in Megen, Zwitserland gebouwd op 10 minuten afstand van het vroegere woonhuis Tribschen van Richard Wagner in Luzern. Het huis kreeg de naam Seewarte en bleek dus later uitermate handig om de procedure om Zwitsers staatsburger te worden en Hilde te adopteren uit te zitten. Het huis was groot en luxueus met kassen, badhuis en aanlegsteiger voor de boot, maar bij lange na niet zo kolossaal als Kareol. Bunge vond rust en leek in Zwitserland veel minder gesloten dan in Aerdenhout.
Tijdens de verblijven in Seewarte werd een groot deel van het binnen personeel van Kareol meegenomen terwijl de thuisblijvers ervoor zorgde dat het landgoed te onderhouden alsof de familie daar nog woonde.
Beiden werden op 8 november 1932 genaturaliseerd tot Zwitser en de eigenlijke adoptie werd in December 1933 een feit
Het conciërge huis/tuinmanswoning van Seewarte. Het eigenlijke huis ligt erachter.
Er is trouwens veel gespeculeerd over de relatie die Hilde met Julius had. Officieel werd het nooit, maar het personeel, en ook de econoom Paul Cronheim, de oud-secretaris van de Wagner Vereeniging, hadden toch aanwijzingen dat er wel degelijk iets aan de hand was. Zo was er eens een zilveren potlood van meneer Bunge kwijtgeraakt. Overal werd er gezocht en uiteindelijk werd het potlood op de kamer van Hilde teruggevonden. JC merkte op dat hij hem daar waarschijnlijk verloren was toen hij laat op de avond nog even bij de hondjes wilde kijken die bij Hilde op haar kamer sliepen. Ook bleef haar bed regelmatig onbeslapen en was het bed van de heer Bunge duidelijk door twee mensen gebruikt.
In 1934, vierde de Nederlandse Wagner Vereeniging hun 50-jarige verjaardag. Er was een feestelijke uitvoering van de Tannhäuser gepland en waar Bunge na de uitvoering in het gehuldigd zou worden met de eremedaille van de stad Amsterdam. Julius had echter een flinke griep en voelde zich niet in staat naar Amsterdam te komen dus werd de erepenning op Kareol afgeleverd. De griep was naar het schijnt snel genezen maar na een wandeling in het bos vatte hij opnieuw een kou die een stuk ernstiger was. Op 21 mei, op 69-jarige leeftijd, overlijdt Julius Carl Bunge aan een longontsteking. Aan zijn sterfbed waren alleen Hilde, Boegschoten (de hoofdtuinman) en de Jager (de werktuigbouwkundige) aanwezig.
Julius in het beukenbos
Op 25 mei werd op thuis een besloten rouwdienst gehouden voor Hilde en het personeel waarna de heer Bunge in de stromende regen in een rouwstoet beladen met bloemen naar de begraafplaats/crematorium Driehuis-Westerveld werd gebracht. In de aula werd de 3e akte van de Meistersinger van Wagner ten gehore gebracht voor de vele hoogwaardigheidsbekleders waaronder Minister Marchant van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en natuurlijk het gehele bestuur van de Wagner Vereniging.
De “Litanei auf das Fest Allerseelen" van Schubert werd door de “Koninklijke Liedertafel Zang en Vriendschap” uitgevoerd een vereniging waar Bunge beschermheer was.
Hilde was dermate aangeslagen door de dood van haar pleegvader dat ze er voor koos niet op de begrafenis zelf aanwezig te zijn.
Meneer Bunge werd naast zijn vrouw begraven. Mocht u ooit zijn begraafplaats willen bezoeken is dat wel een beetje een puzzeltocht. Het grafnummer is 1 I 4 A. Om het zoeken wat makkelijker te maken; het graf ligt boven op de grafheuvel van de familie “der Kinderen”, niet al te ver van de hoofdingang.
Op Kareol was nu heel weinig leven na de dood van Julius, Geen bijeenkomsten van de Wagner Vereniging, geen voorbereidingen voor de uit te voeren opera's en geen concertgebouw muzikanten die langskwamen.
Omdat het huis nu zo weinig gebruikt werd begon Hilde met het terugbrengen van de kosten. Natuurlijk was er aan geld geen gebrek, maar, misschien door haar eenvoudige achtergrond, wilde ze niet meer uitgeven dan absoluut noodzakelijk was. Er werd bezuinigd op het personeel, de auto moest in de garage blijven en de chauffeur Jan van Meurs werd ontslagen.
Dat van Meurs ontslagen zou gaan worden verbaasde niemand. Hilde en hij konden niet met elkaar overweg. Een van de meningsverschillen was dat, volgens van Meurs, de heer Bunge op zijn stervensbed had beloofd dat er voor hem gezorgd zou worden. Iets dat ook niet hielp in de verhoudingen was de beschuldiging van van Meurs dat hij Hilde had betrapt op het verscheuren van documenten net na de dood van Julius.
De begrafenis op Westerveld
Na het overlijden van de heer Bunge bleef Hilde dus alleen achter in het immense huis. Pas nu begon ze echt te beseffen welke verantwoordelijkheden ze had om Kareol, alle andere bezittingen, kunst, aandelen, sieraden en wat al niet meer te beheren. In het begin nam ze nog wel dagelijks de taxi naar het hoofdkantoor in Amsterdam.
Niet dat ze daar veel te doen had, ze begreep niet goed wat er allemaal gebeurde en wanneer iemand van de directie zou hebben verteld had dat de firma failliet was had ze dat geloofd. Het was eenzaam en deprimerend en Hilde verkoos ervoor om samen met wat personeelsleden van Kareol meer en meer in het chalet in Zwitserland te verblijven.
Na het overleden van de heer Bunge was de tuinbaas Boegschoten de enige die nog echt actief bleef in Kareol en daar regelmatig rondleidingen gaf in de kassen met tropische bloemen. Boegschoten had slechts twee personeelsleden in plaats van negen en al spoedig verkeerden de tuinen in een slechte staat.
